تحقیقات نشان می‌دهند بیمارانی که سابقه سرطان دارند کم‌تر احتمال دارد دچار زوال عقل شوند و افرادی که آلزایمر گرفته‌اند با کاهش خطر ابتلا به سرطان مواجه‌اند. دانشمندان می‌گویند درک این رابطه معکوس، می‌تواند به کشف درمان‌های جدید منجر شود.
با افزایش سن، احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها نیز افزایش می‌یابد. سرطان، زوال عقل و آلزایمر از رایج‌ترین و ترسناک‌ترین بیماری‌ها به‌ویژه در کشورهایی با جمعیت سال‌خورده هستند.
تحقیقاتی اولیه که ۱۲ سال پیش انجام گرفت
چند دهه پیش، محققان یک مرکز روان‌پزشکی در نیویورک، در مطالعات بالینی خود رابطه معکوس و عجیبی بین سرطان و بیماری آلزایمر مشاهده کردند.
یکی از اولین مطالعات اپیدمیولوژیک در این زمینه از سوی جین درایور در بیمارستان بریگهام و زنان در بوستون آمریکا انجام گرفت.
درایو در این مطالعات، وضعیت هزار و ۲۷۸ شرکت‌کننده بالای ۶۵ سال را به‌طور میانگین به‌مدت ۱۰ سال بررسی کرد.
نتایج این مطالعه که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، نشان داد افرادی که از بیماری سرطان جان سالم به در برده‌اند، نسبت به کسانی که سابقه سرطان ندارند، ۳۳ درصد کم‌تر در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر هستند.
هرچند یافته‌های مطالعات درایو جالب بود، اما جامعه علمی با آن با احتیاط برخورد کرد و به مشکلات احتمالی در مواجهه با بیماری‌های مرتبط با افزایش سن اشاره کرد.
یکی از این مشکلات و نگرانی‌ها مربوط به آن چیزی بود که به آن «سوگیری بقا» گفته می‌شود.
بر اساس این اصل، شاید افرادی که سابقه ابتلا به سرطان دارند به‌اندازه کافی عمر نمی‌کنند تا به بیماری آلزایمر مبتلا شوند.
از آن زمان، دانشمندان در سراسر جهان رابطه بین سرطان و بیماری آلزایمر را با جزییات بیشتری تحلیل و دلایل فزاینده‌ای را برای اثبات این ارتباط جمع‌آوری کرده‌اند.
مطالعات جدید درباره رابطه دو طرفه زوال عقل و سرطان چه می‌گویند؟
گاردین در گزارشی نوشت نتایج بزرگ‌ترین مطالعه انجام گرفته در این زمینه، در ماه ژوئیه سال جاری میلادی منتشر شد.
در این مطالعه، محققان کالج امپریال لندن شواهد قانع‌کننده‌ای درباره شیوع کم‌تر زوال عقل پس از تشخیص سرطان ارائه دادند.
آن‌ها داده‌های بهداشتی بیش از سه میلیون فرد بالای ۶۰ سال را از سیستم بهداشت ملی بریتانیا بررسی کردند.
محققان این داده‌ها را به‌طور میانگین، به مدت ۹/۳ سال پیگیری کردند و دقت زیادی در تصحیح سوگیری‌های احتمالی به‌خرج دادند.
نتایج این مطالعه نشان داد که بازماندگان سرطان ۲۵درصد کم‌تر از افراد دیگر احتمال دارد که به زوال عقل وابسته به افزایش سن مبتلا شوند.
این رابطه معکوس برای رایج‌ترین انواع سرطان‌ها مانند پروستات، روده بزرگ، ریه و پستان مشاهده شد.
ارین ابنر، استاد دانشگاه کنتاکی به گاردین گفت: «رابطه بین سرطان و بیماری آلزایمر بسیار جذاب و پایدار است. بسیاری از افراد نتایج مطالعه را زیر سوال بردند و تلاش کردند توضیحات دیگری برای این رابطه معکوس پیدا کنند، اما این رابطه حتی پس از در نظر گرفتن عوامل مخدوش‌کننده همچنان ظاهر می‌شود.»
ابنر دو سال پیش شواهد بالینی برای این رابطه معکوس منتشر کرد.
برخلاف مطالعات اپیدمیولوژیک قبلی، او به کالبدشکافی مغز بیماران در مرکز تحقیقاتی بیماری آلزایمر دانشگاه پرداخت.
او گفت: «ما رابطه نسبتا پایدار و ثابتی بین داشتن سابقه سرطان و سطوح پایین‌تر آسیب‌های آمیلوئید در مغز پیدا کردیم که نشانه مشخص بیماری آلزایمر است.»
در مطالعه ابنر، این رابطه معکوس تنها با بیماری آلزایمر مشاهده شده و زوال عقل را به‌طور کلی در برنمی‌گیرد.
بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژیک قبلی، بین آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل مرتبط با افزایش سن تفاوتی قائل نشده بودند.
با این حال، اکثریت بیماران سالمند مبتلا به زوال عقل، آلزایمر دارند.
اما این تمام داستان نیست و یک پیچش دیگر هم در این رابطه معکوس وجود دارد.
نه تنها افرادی که سابقه سرطان دارند کم‌تر به زوال عقل مبتلا می‌شوند، بلکه افرادی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند نیز کم‌تر احتمال دارد که دچار سرطان شوند.
جین درایو در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۲ انجام داد گزارش کرد که این رابطه معکوس در هر دو جهت وجود دارد.
این یافته در مطالعه‌ای روی بیش از یک میلیون نفر در شمال ایتالیا و همچنین اخیرا در پژوهشی در کره جنوبی تکرار شد.
بر اساس این مطالعه، بیماران مبتلا به آلزایمر و زوال عقل، ۳۷ درصد کم‌تر از دیگران به سرطان مبتلا می‌شوند.
هرچند که این یافته نیز با شک و تردید مواجه شد.
منتقدان استدلال کردند که شاید افراد مبتلا به زوال عقل، به دلیل محدود بودن مزایای بالقوه درمان‌ها، کم‌تر برای سرطان غربالگری می‌شوند.
الیو ریبولی رهبری مطالعاتی را در کالج امپریال لندن بر عهده داشت و دوطرفه بودن این رابطه را تایید کرد.
او به گاردین گفت: «این نتایج بارها و بارها تکرار شده‌اند و بیشتر کارشناسان در این زمینه اکنون معتقدند که رابطه معکوس واقعی به نظر می‌رسد. گام بعدی این است که زیست‌شناسی پشت این پدیده را درک کنیم.»
برخی از محققان معتقدند ممکن است خود درمان سرطان بر خطر ابتلا به زوال عقل تاثیر داشته باشد.
در سال‌های اخیر، التهاب به‌عنوان یک فرآیند مرکزی در آغاز و پیشرفت بیماری آلزایمر شناخته شده است. بنابراین ممکن است شیمی‌درمانی با سرکوب التهاب، از نورون‌ها محافظت کند.
با این‌حال برای الیو ریبولی، این تمام ماجرا نیست.
این واقعیت که رابطه معکوس دوطرفه است، نشان می‌دهد احتمالا مکانیزم‌های بیولوژیکی زمینه‌ای وجود دارند که بر دو گروه از بیماری‌ها در جهت‌های مخالف تاثیر می‌گذارند.
محققان در کالج امپریال تحلیلات ژنتیکی در این زمینه انجام دادند.
درک این رابطه می‌تواند به کشف درمان‌های جدید کمک کند
ریبولی گفت: «با بررسی صدها ژن، ما یک پروفایل ژنتیکی شناسایی کردیم که خطر افزایش ابتلا به سرطان را پیش‌بینی می‌کند و دریافتیم که این پروفایل، با کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط است.»
به گفته ریبولی، عوامل ژنتیکی خاص ممکن است در بازسازی بافت‌ها نقش داشته باشند.
او گفت: «فاکتورهای رشد یک خانواده بزرگ از مولکول‌ها هستند که بازسازی و رشد بافت‌ها را تنظیم می‌کنند که معمولا با سلامت بهتر قلب و عروق مرتبط هستند.»
ریبولی افزود: «داشتن ترکیب ژنتیکی که تکثیر را ترجیح می‌دهد، به بازسازی بهتر بافت‌ها و رگ‌های خونی کمک می‌کند، اما ممکن است خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها را هم اندکی افزایش دهد.»
او تاکید کرد یافته‌های شگفت‌انگیز می‌توانند خط‌های جدیدی از تحقیقات را در این زمینه باز کنند.
به‌عنوان مثال، مدت‌هاست که مشخص شده که افراد مبتلا به دیابت، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان دارند اما با یک استثنای قابل توجه: مردان مبتلا به دیابت، ۱۰ تا ۲۰ درصد کم‌تر احتمال دارد که به سرطان پروستات مبتلا شوند.
ریبولی این پرسش را مطرح کرد که چرا دیابت داشتن، با کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات همراه است؛ در حالی که علم به شدت می‌کوشد فاکتورهای خطرآفرین را درباره آن درک کند.
به همین ترتیب، تحقیقات در مورد رابطه معکوس بین سرطان و زوال عقل ممکن است به درک بهتر مسیرهای مولکولی جدیدی کمک کند که در توسعه زوال عقل یا محافظت از افراد در برابر آن نقش دارند.
ریبولی گفت: «شما پنجره‌ای را باز می‌کنید و ناگهان یک افق جدید می‌بینید.»
سرطان با رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها مرتبط است، در حالی که زوال عقل به مرگ بیش از حد نورون‌ها مربوط می‌شود.
می‌کیانگ پارک از موسسه علوم و فناوری کره جنوبی، اخیرا مقاله‌ای درباره نتایج تحقیقاتی در زمینه مکانیسم‌های مولکولی را منتشر کرده است که به‌طور معکوس در سرطان و تخریب تدریجی نورون‌های عصبی (نورودژنراسیون) عمل می‌کنند.
بر اساس این مقاله، برخی به مقاومت بیشتر در برابر مرگ سلولی و برخی دیگر به افزایش خطر مرگ سلولی منجر می‌شوند.
میتوکندری‌های ناکارآمد که نیروگاه‌های سلولی هستند، ممکن است پیوندی اساسی بین سرطان و نورودژنراسیون ایجاد کنند.
این فرضیه ۱۰ سال پیش از سوی جین درایور و لوید دمیتریوس بر اساس استدلال‌های ریاضی مطرح شد.
کشف رابطه معکوس بین سرطان و بیماری‌های نورودژنراتیو در نهایت ممکن است به درمان یا پیشگیری از این شرایط شایع کمک کند اما بسیاری از سوالات هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند.
ارین ابنر گفت: «سرطان و زوال عقل در واقع مجموعه‌ای از بیماری‌های مختلف هستند. ما داده‌های دقیقی برای نتیجه‌گیری‌های قطعی در مورد هر نوع بیماری خاصی نداریم.»
علاوه بر این، هم در آلزایمر و هم سرطان، یک دوره نهفتگی طولانی بین بروز پاتولوژی و شروع علائم وجود دارد که سوالاتی را درباره زمان‌بندی این رابطه معکوس مطرح می‌کند.
این یافته‌های مرموز در حال حاضر هیچ ارتباط عملی ندارند.
ابنر گفت: «اما حتی اکنون، ممکن است برای بازماندگان سرطان تسلی کوچکی مبنی بر این باشد که در آینده اوضاع برایشان کمی آسان‌تر خواهد بود.»