در سال‌های اخیر نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد کاهش باروری مردان و به ویژه کاهش تعداد و کیفیت اسپرم مطرح شده است. برخی محققان از اصطلاحاتی مانند «اسپرمگدون» یا «اسپرم آخرالزمانی» برای توصیف این وضعیت استفاده می‌کنند.
شماری از پژوهشگران هشدار داده‌اند که این مساله می‌تواند تهدیدی جدی برای آینده بشریت باشد. اما آیا واقعا با چنین بحرانی روبه‌رو هستیم؟
گاردین در بخش پادکست خود به بررسی شواهد علمی موجود، دلایل احتمالی و پیامدهای این پدیده پرداخته است.
شواهد علمی
در دهه‌های اخیر مطالعات متعددی به بررسی روند تغییرات در تعداد و کیفیت اسپرم مردان پرداخته‌اند.
دو مطالعه مهم که از سوی گروهی از محققان بین‌المللی به رهبری دانشمندان اسرائیلی انجام شده‌اند، نتایجی نگران‌کننده را نشان می‌دهند.
نتایج مطالعه سال ۲۰۱۷ که روی حدود ۴۳ هزار مرد انجام شد، نشان داد که غلظت اسپرم در طول ۴۰ سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. تعداد کل اسپرم نیز کاهشی نزدیک به ۶۰ درصد را نشان می‌داد.
مطالعه سال ۲۰۲۲ که تحقیقی گسترده‌تر بود و کشورهای بیشتری را مورد بررسی قرار می‌داد، کاهش ۵۲ درصدی در میانگین غلظت اسپرم را بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۸ نشان داد. تعداد کل اسپرم نیز در این دوره بیش از ۶۲ درصد کاهش یافته بود.
به گزارش گاردین، این یافته‌ها با نتایج مطالعات دیگر، از جمله پژوهشی که کاهش کیفیت اسپرم در سگ‌ها را طی یک دوره ۲۶ ساله نشان می‌داد، هم‌خوانی دارد.
در مقابل این شواهد نگران‌کننده، مطالعه‌ای جدید که از سوی محققان بریتانیایی و کانادایی روی نمونه‌هایی از یک بانک اسپرم در دانمارک انجام شده است، نتایج متفاوتی را نشان می‌دهد.
این پژوهش که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ انجام شده است، هیچ روند عمده‌ای در کاهش تعداد اسپرم نشان نداده؛ اگرچه کاهش اندکی در میزان تحرک اسپرم‌ها مشاهده شده است.
دلایل تفاوت در نتایج پژوهش‌های مختلف
این تناقض در نتایج، سوالات مهمی را در مورد صحت ادعای «بحران باروری مردان» مطرح می‌کند.
برخی محققان معتقدند تفاوت در نتایج این مشاهدات می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد؛ از جمله:
تفاوت در جمعیت مورد مطالعه: مطالعه دانمارک به بررسی اسپرم افرادی پرداخته که برای اهدای اسپرم داوطلب می‌شوند. این افراد ممکن است گوناگونی جمعیت مردان را نمایندگی نکنند و احتمالا از سلامت و باروری بالاتری برخوردار باشند.
محدودیت جغرافیایی: مطالعه دانمارک تنها یک منطقه خاص را بررسی کرده و ممکن است نتایج آن قابل تعمیم به سایر نقاط جهان نباشد.
بازه زمانی متفاوت: مطالعه دانمارک دوره زمانی کوتاه‌تری را پوشش می‌دهد و ممکن است روندهای بلندمدت را منعکس نکند.
علل احتمالی کاهش باروری مردان
اگرچه هنوز اجماع کاملی در مورد به رسمیت شناختن بحرانی به نام باروری مردان وجود ندارد اما محققان چندین عامل را به عنوان دلایل احتمالی کاهش کیفیت اسپرم مطرح کرده‌اند:
عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی، آفت‌کش‌ها، حلال‌های آلی و سایر آلاینده‌های محیطی می‌تواند بر تولید و کیفیت اسپرم تاثیر منفی بگذارد. برخی از این مواد به عنوان «مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز» شناخته می‌شوند که می‌توانند سیستم هورمونی بدن را مختل کنند.
سبک زندگی: عواملی مانند چاقی، نداشتن فعالیت بدنی، استرس، رژیم غذایی نامناسب و مصرف دخانیات می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر منفی بگذارند.
میکروپلاستیک‌ها: مطالعات اخیر وجود ذرات ریز‌پلاستیک را در مایع منی و بافت بیضه نشان داده‌اند. اگرچه تاثیر دقیق این ذرات بر باروری انسان هنوز مشخص نیست اما مطالعات روی موش‌ها نشان داده که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند تعداد اسپرم را کاهش دهند و باعث ناهنجاری‌های هورمونی شوند.
عوامل ژنتیکی: برخی شرایط ژنتیکی می‌توانند بر باروری تاثیر بگذارند اما احتمال تشدید این شرایط کم است.
گرما: قرار گرفتن بیضه‌ها در معرض گرمای زیاد می‌تواند بر تولید اسپرم تاثیر منفی بگذارد.
اگرچه کاهش تعداد اسپرم به خودی خود لزوما به معنای ناباروری نیست اما می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گسترده‌تر سلامتی باشد.
طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی، تعداد کم اسپرم زمانی تعریف می‌شود که در هر میلی‌لیتر مایع منی، کمتر از ۱۵ میلیون اسپرم وجود داشته باشد.
مطالعه گسترده سال ۲۰۲۲ نشان داد میانگین غلظت اسپرم از حدود ۱۰۱/۲ میلیون در میلی‌لیتر به ۴۹ میلیون در میلی‌لیتر کاهش یافته است.
اگرچه این میزان هنوز بالاتر از آستانه تعریف شده برای تعداد کم اسپرم است اما روند کاهشی آن می‌تواند نگران‌کننده باشد.
پیامدهای کاهش باروری مردان
در صورتی که روند کنونی در کاهش اسپرم مردان ادامه یابد، ممکن است بر نرخ باروری جهانی اثر بگذارد و منجر به افزایش مشکلات و موارد ناباروری شود.
کاهش کیفیت اسپرم می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات سلامتی گسترده‌تر در جامعه باشد که نیاز به توجه دارند.
از سوی دیگر می‌توان تاثیرات روانی-اجتماعی این روند را از پیامدهای اصلی کاهش توانایی باروری مردان دانست.
اگرچه هنوز تحقیقات بیشتری برای درک کامل وضعیت باروری مردان مورد نیاز است اما اقداماتی وجود دارد که می‌تواند به بهبود سلامت باروری کمک کند.
کاهش مواجهه با مواد شیمیایی مضر، بهبود سبک زندگی و تشویق به داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، کاهش استرس و ترک دخانیات، کاهش آلودگی‌های محیطی و همچنین افزایش میزان آگاهی از طریق آموزش عمومی در مورد عوامل موثر بر باروری و اهمیت مراقبت از سلامت تولید مثل، از جمله این اقدامات است.
بحث در مورد کاهش باروری مردان فارغ از اینکه واقعیت داشته باشد یا خیر، توجه عمومی را به اهمیت سلامت باروری جلب کرده است.
این موضوع نشان می‌دهد باروری یک مساله پیچیده و چند وجهی است که تنها به یک جنسیت مربوط نمی‌شود.
اگرچه هنوز اطمینان کافی در مورد وجود «یک بحران باروری» وجود ندارد اما شواهد موجود نشان می‌دهند توجه به عوامل محیطی و سبک زندگی در این زمینه ضروری است.